Klimaatkonijn
Dagblad Trouw publiceert jaarlijks de Duurzame Top 100: een prestigieuze ranglijst met de 100 meest invloedrijke Nederlanders op het gebied van duurzaamheid en natuur. Op 10 oktober 2017 werd in Pakhuis De Zwijger bekend gemaakt wie er dit jaar in de top 25 staan. Op uitnodiging van Trouw sprak ik op deze feestelijke avond een column uit.
Klimaatkonijn
Ik werk nu elf jaar aan grote landelijke klimaatcampagnes. Een paar jaar geleden begon het te knagen: bereiken we níeuwe mensen? Of alleen de mensen die al op hun tenen lopen, dubbend over elke zucht CO2? Heel eerlijk: we hadden geen tijd om dat goed te onderzoeken.
We werkten keihard, om maar te laten zien hoeveel mensen zich zorgen maken. En om podia te bouwen voor de boodschap van de alarmklok luidende klimaatwetenschappers. Het was een ratrace tegen de Twijfelbrigade. Die kreeg het doodleuk voor elkaar de autoriteit van de klimaatwetenschap in twijfel te trekken door steeds kleine stukjes uit klimaatonderzoek te knippen. Metro Nieuws zette op een dag recalcitrant twee artikelen naast elkaar:
- WNF zegt: “Noordpool smelt harder dan gedacht,”
- PVV zegt: “Noordpool smelt niet”.
Het leek wel bezigheidstherapie. Waarom deden de journalisten hun huiswerk niet? Waarom deed niet iedereen mee met onze acties? Ik dook in de Psychologie voor Duurzaamheid, in drijfveren, verlangens, framing, waarden, nudgen en storytelling en er ging een wereld voor me open.
Klimaatverandering is de olifant in de kamer. Sterker nog: wij zitten in de olifant. We zijn de olifant. We vinden een stabiel klimaat en gezonde natuur super belangrijk. Maar een fijne verre vakantie met onze dierbaren ook. Dagelijks hebben we tientallen conflicterende verlangens. En soms hebben we niet eens een echte keus: denk aan je pensioenfonds en de Asfaltmeter van het ministerie. Resulterend in gevoelens van wanhoop, schuld en machteloosheid.
Die gevoelens zetten beschermingsmechanismen in werking zoals: ontkenning, natuurwetten gelden niet voor mij, extreme rationalisatie en het ontkennen van verantwoordelijkheid: de Chinezen, nieuwe technologie of de overheid moeten het probleem maar oplossen. Dus staan we maar heel even stil bij het klimaatprobleem en *zip, zijn we weer weg*.
En ook wij, campaigners zitten in diezelfde olifant. Na jaren zware kost kwam daar opeens een lichte hefboom voorbij. We lazen: “Angst verlamt, bij problemen die je niet in je eentje kunt oplossen” en: “mensen zijn vooral op zoek naar een beloning op de korte termijn”. Dus campaignden we jaren luchtig over de economische voordelen van zonnepanelen, korter douchen en de verwarming een paar graden lager. En hoe leuk en fijn het is om duurzaam te leven.
En ergens knaagde het. Bevreemdend om het niet écht over klimaatverandering te hebben tijdens een klimaatcrisis. Alsof je doodziek bent en het -in je hoop op genezing -alleen wilt hebben over hoe fijn het is om te sporten en gezond te eten.
En de klimaatpsychologie klopt nu op de deur van de klimaatcommunicatie: “Hallo! Mensen zijn niet apathisch!". "Dat onbestemde angstgevoel zit er gewoon”. Klimaatpsychologen roepen ons op om ons niet alleen met “selling en telling” van duurzaamheid bezig te houden maar vooral ook dieper te graven. Samen te kijken hóe we door die verdedigingsmechanismen heen kunnen breken.
De oproep: Praat over het klimaat.. Over je gevoel daarbij. Zonder oordeel en met empathie.
Tot slot een paar praktische tips:
- Informatie geven helpt niet. Mensen krijgen 8000 boodschappen per dag. Informatie die niet aansluit bij het wereldbeeld komt niet eens binnen. 95% Van het gedrag van mensen is onbewust. Pas als je uit je ritme gehaald wordt ga je nadenken over waar je mee bezig bent. Dus je moet daar zijn waar ontregelde mensen rondlopen: bij de Gamma, de Hypotheekshop of de Prenatal. Trigger ander gedrag (hmm lekker: vegetarische speckjes), dan verandert de houding van mensen en dan gaan ze op zoek naar kennis (hé dit is echt goed voor het klimaat).
- Mensen willen bij een groep horen, willen doen wat normaal is. Stel daarom duurzaamheid als norm. Dus vlees eten als een dieetkeuze. Rol een rode loper uit voor de fietsers.
- Iedereen een eigen klimaatheld. Niet de burgemeester maar Lee Towers riep de medewerkers in de haven van Rotterdam op van hun reisvergoeding een elektrische scooter aan te schaffen. 200 mensen komen nu elektrisch naar hun werk.
- Datzelfde effect heeft de Paus wereldwijd op katholieken: hij vraagt aan iedereen om geld groen te beleggen en weg te halen bij de fossiele industrie. Veertig (!) religieuze organisaties vierden vorige week de verjaardag van Franciscus van Assisi met het weghalen van 5 biljoen dollar uit de fossiele industrie.
- En de grootste drijver van menselijk gedrag is niet seks of nieuwsgierigheid maar de angst om buitengesloten te worden. Iedereen hoort erbij. Organiseer daarom in elke stad of dorp een "duurzame top 100".
Laten we met zoveel mogelijk mensen de weg tussen hoop en vrees vinden waarbij we veel lol kunnen hebben in het vinden van nieuwe oplossingen en tegelijkertijd het klimaatkonijn recht in de ogen kijken. Samen.
Illustratie: Studio Het Paradijs Arnhem